Waterstof (H). Het komt op aarde niet los voor. Maar we kennen het allemaal als het samengaat met een ander element, bijvoorbeeld zuurstof. Dat is namelijk wat er uit de kraan komt als je die aanzet. Toch wordt waterstof gezien als één van de mogelijke manieren om mobiliteit te verduurzamen. Want een voertuig dat op waterstof rijdt, stoot geen broeikasgassen uit. Goed nieuws voor het klimaat, zou je denken. Dus waarom rijden we nog niet allemaal op waterstof? Gerard Hellburg, programmamanager Schone & Duurzame Mobiliteit bij de Vervoerregio, en David Uiterwaal, senior beleidsadviseur duurzame mobiliteit bij de Vervoerregio, wilden deze, en nog wat andere vragen over waterstof, wel beantwoorden. Want ook de Vervoerregio houdt de ontwikkelingen op het gebied van waterstof in de gaten.

Vertel, waarom is waterstof de benzine van de toekomst?

David: ‘Nou, daar zijn nog wel wat stappen voor te zetten. Maar er zit veel potentie in waterstof omdat bij het rijden op waterstof geen broeikasgassen vrijkomen. Dus komen er bij een voertuig dat rijdt op waterstof geen broeikasgassen uit de uitlaat. En dat is goed voor het milieu en het klimaat. Waterstof is daarnaast relatief eenvoudig te transporteren en op te slaan. Zeker nu de vraag naar elektrische energie zoveel blijft groeien dat het netwerk in de toekomst misschien overbelast raakt, wordt waterstof een interessant alternatief.’

Voor welke voertuigen is waterstof geschikt?

David: ‘In principe zijn alle voertuigen die we kennen geschikt te maken voor verplaatsen op waterstof. Maar in de praktijk zal het waarschijnlijk als eerst gebruikt worden voor zwaar vervoer dat lange afstanden moet afleggen zoals vrachtwagens en touringcars. Elektrisch vervoer – bijvoorbeeld met baterijen – is op dit moment makkelijker en goedkoper te maken, maar kan minder lange afstanden afleggen. Dat geeft meestal niet, want de meeste auto’s leggen niet iedere dag 300 kilometer af. En er zijn genoeg laadpalen om tussendoor op te laden. Hetzelfde geldt voor de bus. Een busroute kun je goed plannen en daardoor kan je makkelijk tussendoor opladen bij een oplaadpunt. Maar vrachtauto’s die van Amsterdam naar bijvoorbeeld Zuid-Spanje moeten rijden, dat gaat niet makkelijk met een elektrische accu omdat je dan iedere honderd kilometer moet opladen. En opladen kost tijd, dus dat zou de reis veel te lang laten duren. Met een tank met waterstof kun je veel langere afstanden afleggen voordat je weer moet tanken. Het zou op den duur dus een mooi alternatief zijn voor vrachtverkeer en touringcars. En natuurlijk voor vliegtuigen en vrachtschepen. Eigenlijk voor alle voertuigen die zwaar beladen zijn en lange afstanden moeten afleggen of die grote vermogens nodig hebben, zoals werkvoertuigen.’

Waarom is waterstof nu nog niet zoveel beschikbaar?

Gerard: ‘Waterstof komt op aarde niet van nature voor. Dus waterstof moet geproduceerd worden. Op dit moment is het zo dat er drie verschillende vormen van waterstofproductie zijn, namelijk grijze, blauwe en groene waterstof. Bij grijze waterstof is de waterstof opgewekt met behulp van fossiele brandstoffen. Bij blauwe waterstof is dit ook het geval maar wordt de CO₂ die vrijkomt bij het opwekken terug de grond in gestopt. Alleen bij groene waterstof is de waterstof opgewekt door middel van wind- en zonneenergie. Er is nog maar weinig groene waterstof beschikbaar. Dus is waterstof op dit moment nog niet zo milieuvriendelijk. En je wilt natuurlijk alleen groene waterstof gebruiken voor voertuigen.’

David: ‘Het is natuurlijk ook een kwestie van vraag en aanbod. Er zijn in Nederland maar een paar waterstoftankstations voor personenauto’s, waarvan twee in onze regio. Daarnaast zijn er een paar voor bussen en vrachtverkeer, onder andere Eentje in Groningen en eentje in Zuid-Holland. Daardoor ligt de drempel om  op waterstof te rijden nog hoog. Iets wat mogelijk verandering kan brengen in de beschikbaarheid van waterstof is de energietransitie om van aardgas af te gaan. We willen als Nederland in de toekomst geen gas meer gebruiken. Maar omdat we jaren en jaren gebruik hebben gemaakt van gas ligt er een heel netwerk van pijpleidingen in de grond. Dat netwerk is redelijk eenvoudig om te bouwen om in de toekomst waterstof mee te vervoeren. Dan zou waterstof veel makkelijker naar verschillende plekken gevoerd kunnen worden en dus wordt het ook meer beschikbaar.’

Is waterstof goedkoop of duur?

Gerard: ‘Op dit moment is waterstof duur. Dat komt door de beschikbaarheid, maar bijvoorbeeld ook omdat bij de productie van waterstof veel energie verloren gaat. Bij waterstof houd je maar ongeveer 25% over van de energie die je er in stopt. Bij batterij elektrisch is dat rond de 75%, veel hoger dus. Toch is dat niet het volledige verhaal, want bij de productie van diesel – waar we nu grotendeels op rijden-  komt ook een energieverlies van zo’n 70% kijken. Dat merk je bijvoorbeeld doordat je motorkap warm wordt als je op diesel rijdt – de warmteuitstraling is weglopende energie. Het gehele productie en transportproces van waterstof, wat je daar allemaal voor nodig hebt, maakt dat het nu nog duurder dan bijvoorbeeld van diesel.’

Is waterstof veilig?

Gerard: ‘Waterstof is een gas. Dat betekent dat het gecomprimeerd (samengeperst) en gekoeld moet worden. Dus het vervoeren van waterstof moet ook gekoeld gebeuren. En waterstof is in theorie veel explosiever dan benzine, maar ook veel vluchtiger. Dat betekent dat waterstof zich heel snel met de lucht vermengt als je de tank openzet. Even een sigaret in een waterstofwolk gooien, zoals je vroeger maffiabazen in benzineplas zag doen in de film, heeft dus niet zoveel zin. Je ziet dat waterstof voor sommige mensen onveilig voelt omdat de veiligheidsrisico’s anders zijn dan die van diesel. Aan diesel zitten ook veiligheidsrisico’s, net zulke grote als aan waterstof, maar daaraan zijn we gewend en daardoor worden die nog wel eens vergeten. Het is dus even wennen aan de risico’s van waterstof en daar goed mee omgaan. De brandweer leert bijvoorbeeld al omgaan met gassen, dus zij weten ook hoe ze moeten handelen bij een ongeluk met een auto op waterstof.’

Wil de Vervoerregio Amsterdam een regeling maken waardoor er meer op waterstof gereden wordt in de regio?

Gerard: ‘Niet persé. Als vervoerregio vragen we de concessies ‘techniekneutraal’ uit. Dat wil zeggen dat voertuigen alle technieken mogen hebben (elektrisch, waterstof) zolang het maar uitstootvrij is. Omdat elektrisch vervoer makkelijker en goedkoper te maken is op dit moment zien we dat elektrisch vervoer nu de bovenhand heeft.’

David: ‘Maar het is heel belangrijk om veel van waterstof te weten. Omdat we verwachten dat de scheepvaart en luchtvaart wel gaat overstappen op waterstof en dan zul je zien dat de markt van mobiliteit daarvan leert en ook van waterstof gebruik gaat maken.’

Gerard: ‘En stel, we krijgen een bieding op een concessie waarbij de vervoerder zegt “wij rijden volledig op waterstof”, dan moeten we de afweging kunnen maken of dat wel een realistisch bod is. Je kunt alleen die afweging maken als we genoeg kennis hebben over waterstof. Daarom houden we ons als Vervoerregio Amsterdam altijd bezig met de innovaties en ontwikkelingen die er aan komen op de mobiliteitsmarkt. Zo maken we ons mobiliteitssysteem Schoon en Duurzaam, voor ons en voor onze gemeenten. ’